Tablice pamięci

Obelisk upamiętniający bitwę pod Trzcianem z 27 VI 1629 r.

Bitwa pod Trzcianem stanowiła epizod wojny polsko-szwedzkiej z lat 1626-29. Po zdobyciu Inflant w roku 1621, kolejnym celem króla szwedzkiego Gustawa Adolfa stało się Pomorze. Król Polski Zygmunt III Waza, zgłaszający pretensję do tronu szwedzkiego i popierający cesarza w wojnie trzydziestoletniej (1618 – 48) był naturalnym wrogiem Szwedów. W roku 1626 po uzyskaniu neutralności lennika polskiego, księcia pruskiego (a zarazem elektora brandenburskiego) Jerzego Wilhelma wojska szwedzkie wkroczyły na Pomorze, zajmując ważniejsze miasta z Elblągiem, Malborkiem, Tczewem i Gniewem, ale bez Gdańska; walna bitwa pod Gniewem we wrześniu tego roku zakończyła się klęską wojsk polskich. W kolejnych latach walki toczyły się ze zmiennym szczęściem dla obu stron. W 1627 roku dowództwo wojsk polskich objął hetman Stanisław Koniecpolski, odnosząc kilka zwycięstw. Sukcesy polskie zakończyła w listopadzie tego roku zwycięska bitwa floty polskiej pod Oliwą. Nie udało się jednak usunąć Szwedów z Pomorza, w dodatku rok 1628 i początek 1629 przyniósł dalsze sukcesy armii Gustawa Adolfa. W tej sytuacji sejm uchwalił nowe podatki na wojnę i upoważnił króla do sprowadzenia armii sojuszniczej. Nadciągająca od strony Torunia armia polska dowodzona przez Stanisława Koniecpolskiego wymusiła na Szwedach odwrót spod Kwidzyna. Wycofujące się oddziały szwedzkie zostały zaatakowane w okolicach Trzciana przez wojska polskie wspomagane oddziałami cesarskimi. W pierwszej fazie bitwy doszło do rozbicia szwedzkiej straży tylnej dowodzonej przez Jana Wilhelma ks. Renu. W okolicy Straszewa na pomoc Szwedom przybył oddział 700 szwedzkich rajtarów, ale i ci zostali rozbici przez husarię i rajtarów. W okolicy wsi Pułkowice doszło do trzeciego starcia, w którym wziął udział sam król szwedzki Gustaw Adolf. Wprowadził on do boju nowe siły ok. 2150 rajtarów i powstrzymał ok. 1000 uciekających. Szwedzi zostali zmuszeni do ucieczki a król Gustaw Adolf został lekko ranny i omal nie dostał się do niewoli. Pomimo zadania wielkich strat (1000 zabitych żołnierzy szwedzkich, 400 wziętych do niewoli, zdobycie 10 dział i 15 sztandarów ) nie udało się Koniecpolskiemu rozbić głównych sił szwedzkich – piechoty, która zdążyła dotrzeć do Sztumu. Sukces ten nie przyczynił się do odebrania Szwedom zagarniętych terenów Pomorza. Rzeczpospolita pod naciskiem dyplomacji francuskiej, holenderskiej i brandenburskiej zgodziła się na ciężki dla niej rozejm, podpisany w Starym Targu na 6 lat (1629 r.). Szwedzi uzyskali zajęte porty nadbałtyckie z wyjątkiem Pucka, Królewca, Litawy i Gdańska, który w dodatku płacić musiał 3,5 % cła od zysków z handlu. Szwedzi zatrzymali Inflanty, Książe Pruski za oddanie w ręce szwedzkie Piławy i Kłajpedy otrzymał w sekwestr Malbork, Sztum i Żuławy. Po śmierci Gustawa Adolfa i zmianie na tronie polskim, który objął Władysław IV, nadarzyła się okazja do rewizji pozycji Rzeczpospolitej na Pomorzu. Toczące się rokowania pokojowe zakończyły się podpisanym w Sztumskiej Wsi w 1635 roku kolejnego rozejmu, tym razem na okres 26 lat. W jego wyniku Szwedzi opuścili porty i miasta pruskie oraz zrzekli się pobierania ceł. Inflanty pozostały przy Szwecji z wyjątkiem księstwa Kurlandii. Obelisk znajduje się w Trzcianie.

Tablica poświęcona bł. ks. Władysławowi Demskiemu

Władysław Demski – ur. 5 sierpnia 1884 w Straszewie – zm. 26 maja 1940 w Sachsenhausen. Ukończył seminarium duchowne w Braniewie w 1910 roku, następnie działał w organizacjach polonijnych, m.in. został członkiem  KC Związku Polaków w Prusach Wschodnich, w którym wspólnie z Heleną Sierakowską sprawował patronat szkolnictwa. Zmuszony przez władze niemieckie do opuszczenia Powiśla wyjechał do Inowrocławia.
Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany (2 listopada 1939 r.) i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, potem do Sachsenhausen, gdzie zmarł. W 1999 roku został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II. Tablica znajduje się na budynku Szkoły Podstawowej w Straszewie.

Obelisk w Borowym Młynie upamiętniający dawniejszą kuźnię i gospodę

Dawna osada Hammerkrug – nazwa osady pochodzi od karczmy lub od miecha. A Semrau uważa, że już w 1622 roku powstała tu kuźnia żelaza wydzierżawiona od właściciela folwarku ryjewskiego Sarnowskiego. W 1648 roku znany jest jej użytkownik – niejaki Prostyński. E. Jaedke twierdzi natomiast, że początek osadzie dała karczma założona w końcu XVII lub na początku XVIII wieku, a jej budowniczym był Hammer.